Antik Çağ dönemindeki Likyalıların en bilindik dini merkezi olan Letoon, Akdeniz Bölgesi’nde Antalya ve Muğla illeri civarında yer aldığını ve Fethiye’ye konum olarak yakın olduğunu söyleyebiliriz. MÖ 7. yüzyılda kurulduğu bilinen antik ve aynı zamanda kutsal sayılan bu kentte Leto, Apollon ve Artemis olarak adlandırılan tapınakları da yer alıyor.
Letoon Antik Kenti, yaklaşık olarak 3 bin yıllık bir geçmişe sahip. Tarihsel bakımdan oldukça önemli bir yere sahip olan bu eski antik kent, Perslerin ve Yunanlıların egemenliği altına da girmiştir. En sonunda ise Roma İmparatorluğu egemenliğinde de yaşamaya devam eden Letoon Kenti, hem tarihsel hem de kültürel bir merkez haline gelir ve son olarak MS 7. yüzyılda bu antik ve kutsal kent orada yaşayan yerlileri tarafından terk edilir.
1- Letoon Tapınağı
Bilinen efsaneye göre, Leto hem Tanrı Zeus’un karısı hem de Artemis ve Apollo’nun annesi olduğu için onun adına bu tapınak yaptırıldı. Bu Antik Roma tapınağı, peripteros olarak adlandırılan ve etrafı tek sütunlar ile çevrili olan tarzda yapılmış. İlk kez MÖ 8. yüzyılda kullanılan bu antik tarzın Letoon Tapınağı için kullanıldığını görüyoruz.
Kutsal bir su kaynağına oldukça yakın olan bu Letoon Tapınağı, diğer tapınaklar arasında inşa edilme sırasına göre, en eski olmasına rağmen günümüze de en korunaklı şekilde ulaşan tapınaklar arasında yer alabilmeyi başarıyor.
1988 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne giren Letoon Tapınağı, yakınında bulunan Xanthos Antik Kenti ile birlikte bu listede anılıyor.
Xanthos Antik Kenti
Xanthos bölgesi ise Antik Likya’nın başkenti olarak biliniyor. Bu kentte özellikle Helen özellikleri ve gelenekleri çok belirgin şekilde kendisini gösteriyor. Bu Antik Kent’ in mimarisinde genellikle kaya mezarları ve sütunlu mezarlar yer alıyor.
Bunun yanı sıra Xanthos Antik Kenti, yakın çevredeki pek çok tarihi eseri de mimari açıdan etkilemeyi başarmış. Örnek verecek olursak, piramit şeklinde ve büyükçe bir mezar olan Halikarnas Mozolesi ise Xanthos Nereid Anıtı’ndan etkilenmiş.
Xanthos Nereid Anıtı ise sütunları arasında Nereid heykelleri olduğu için bu isim ile adlandırılmış. Lidya toplumu ve yönetimi üzerindeki egemenliği oldukça zayıflayan Kral Arbinas, bu anıtı yaptırması ile politik anlamda kendisini halkına karşı güçlü ve ulu göstermeye çalıştığı da düşünülüyor.
Xanthos mermerleri ise özellikle 19. yüzyıl İngiltere’sinde mimari alanda kullanılmaya başlıyor ve böylece bu popüler mermer taşları dünya çapında tanınıp popüler hale gelir.
Letoon Antik Kenti’ndeki Üç Dilli Kitabe
Letoon Antik Kenti’ nde birbirinden değerli, tarihi ve uzun metinli taş yazıtlar da görülüyor. Bunlardan en bilineni Letoon Tapınağı’ndaki kitabe oluyor ve Grekçe, Likçe ve Aramice dillerinden oluşan bu kitabe de bu antik topraklarda bulunuyor. Yaklaşık MÖ 4. yüzyılda yazılmasının tamamlandığı düşünülen bu kitabe ise günümüzde Fethiye Müzesinde hem Türkiye’den hem de dünyadan gelen tüm ziyaretçilerine sergileniyor.
Likya medeniyeti için büyük öneme sahip olan bu kitabe ayrıca Likya dilinin okunması ve çözülmesi için de eşsiz kaynak olmuştur.
Apollon Tapınağı
Letoon Tapınağı doğusunda, sütunları üzerinde yuvarlak başlıkları olan yani Dor tarzında yapıldığı bilinen Apollon Tapınağı yer alıyor. Üç bölümlü taban mozaiğine ve üç platforma sahip olan bu Apollon tapınağı da Letoon Antik kenti kadar eski tarihe sahip.
Letoon Antik Kenti’ne geldiğiniz zaman Letoon Tapınağı ziyaretiniz sonrasında kolay bir şekilde Apollon Tapınağı’nı da görmeye gidebilirsiniz.
Artemis Tapınağı
Letoon ve Apollon Tapınakları’nın arasında ise Artemis Tapınağı bulunuyor. Bu tapınakların güneyinde bulunan bir su kaynağı ise bölge için kullanılıyor. Oldukça narin ve zarif yapıya sahip olan bu tapınak ise aynı zamanda tanrıça evi olarak da anılmış.
Bizans Kilisesi
Ayrıca bu Antik kentteki, tapınakların doğu kısmında bir de ziyaret edebileceğiniz kilise bulunuyor. Letoon Erken Hıristiyanlık Kilisesi olarak da bilinen bu yer kutsal olarak anılıyor ve ayrıca yaklaşık MS 6. yüzyılda yapımının tamamlandığı biliniyor.
Letoon Antik Kenti ve Antik Tiyatro
Bu antik kentin arkasındaki tepede ise büyük bir antik tiyatro binası bulunuyor. Aynı anda yaklaşık yedi bin kişiyi ağırlayabilen bu tiyatronun da MÖ 2. yüzyılda inşa edildiği biliniyor. Ayrıca bu tarihi ve antik tiyatro binasının da Helenistik dönemden etkilendiği de biliniyor.
Letoon Antik Kenti
Muğla’nın Fethiye ilçesi ve Kaş yolu arasında, Antalya’dan yaklaşık 65 kilometre sonrasında Kumluova Köyü bulunuyor. Letoon Antik Kenti burada hem yerli hem de yabancı tüm ziyaretçilerini karşılıyor.
Giriş ücreti bulunan bu Letoon Antik Kentini haftanın her günü ve yazın ya da kışın ziyaret edebilirsiniz. İsteğinize göre Letoon Antik Kenti’ne kolayca kendi müze kartınız ile de giriş yapabilirsiniz.
Oldukça geniş bir alanda yer alan bu tarihi ve antik bölge toplam bir buçuk saatte gezilebilir.
Dikkat çekici bu arkeolojik kalıntılara sahip olan antik kent, Bizans, Anadolu, Yunan ve Roma gibi eski köklü ve tarihi kalıntılarını sentez halinde ziyaretçilerine gösterebiliyor.
Letoon ve Xanthos Antik Kenti, arkeolojik kazıların ve tarihsel çalışmaların yapılması için sit bölgesi olarak da tescil edilmiş antik bir yerdir. Bunun yanı sıra Ulusal Koruma Mevzuatına da tabii olan bu antik kent ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sorumluluğunda da yer alıyor. 2001 yılında Xanthos Antik Bölgesi için bir koruma planı çıkarılır ve onaylanır ve daha sonrasında ise 2006 yılında da Letoon Bölgesi için koruma planı onaylandı. Bu sayede, bu antik bölgelere, en yüksek koruma ile tarihi bilgilere katkı da sağlayabiliyor.
Letoon Antik Kenti ve oradaki bazı arkeolojik kazılar günümüzde bazı dönemlerde olumsuz hava koşulları nedeni ile tehdit altında olabiliyor. Özellikle yeraltı su seviyesi mevsimsel olarak yükseliyor ve bölgedeki tarihi eserlere zarar verebiliyor. Bunun için 2006 yılında hafriyat çalışmaları yapıldı. Bu sayede bu antik alana biriken su seviyesi düşürülmek istendi ve açılan su kanalları sayesinde de bölgenin bu konuda iyileşmesi sağlandı.
Letoon Antik Kentinde ayrıca bazı görüntü kirlilikleri de mevcut. Bu bölgede verimli alüvyal topraklar yer aldığı için toprağın yüzeysel görüntüsü oldukça aşınmış görünüyor. Özellikle Xanthos Antik Bölgesi’nde araziyi kesen şekilde asfalt geçiş yolu bulunduğu için antik bölgenin korunması da zorlaşıyor. Buna rağmen bu bölgede de gereken önlemler alınmaya çalışılıyor ve teknoloji bir şekilde yararlı olması için bu bölgelerde kullanılıyor.
Özellikle Kültür ve Turizm Bakanlığı antik ve tarihi bölgelerin korunması için önlemleri alıyor. Bu çevre analizleri ve çevre kontrolleri sayesinde de bu tarz çevre sorunlarına çözüm bulmak kolaylaşıyor. Bakanlık tarafından bugünlerde yapılandırılan ve düzenlenen Çevre Düzenleme Projesi hazırlanıyor. Bu projenin asıl amacı ve konusu Letoon Antik Kenti’nin dinlenme ve mesire alanı olarak donatılması oluyor. Ayrıca tüm ziyaretçiler için farkındalık artırıcı bilgilerinde verilmesi planlanıyor. Böyle daha da hızlı şekilde bu antik bölgenin güzelleştirilmesi ve sağlıklı hale kavuşturulması sağlanmış olacak.
