Deport Nedir?
Deport kararı yani sınır dışı edilme kararı, Türkiye’de bulunan yabancı uyruklu kimselerin sınır dışı edilmesi ve haklarında Türkiye’ye giriş yasağı konulması anlamına geliyor. Yabancı uyruklu kişilere; ulusal güvenlik ve sağlığı tehdit edici davranışı, kanuna ve ahlaka aykırı davranışı, çalışma izni olmadan çalışması gibi sebeplerle deport kararı uygulanıyor. Kişinin yabancı uyruklu kabul edilmesindeki en temel madde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığının olup olmaması durumu oluyor.
Deport Edilme (Sınır Dışı Edilme) Sebepleri Nelerdir?
Deport kararı verildikten sonra, kaldırmak için itiraz edeceklerin ilk dikkat etmesi gereken şey; kişiye hangi sebeple deport kararı uygulanıyor. Sınır dışı edilme sebeplerinin değişikliğine göre; kısa süreli deport kararı olabileceği gibi ömür boyu deport kararı da söz konusu olabilir. Uygulamada en çok karşılaşılan deport sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
- Yabancı uyruklu kimsenin oturma izni varken ancak çalışma izni yokken Türkiye’de çalışıyor olması. Yani kısaca kaçak olarak çalışan yabancı uyruklu kimse sınır dışı ediliyor.
- Türkiye’de bulunacağı süre için belirli bir vize süresi veriliyor yabancı uyruklu kimselere ve bu kimseler bu süreyi aştıktan sonra da Türkiye’de kalmaya devam ettikleri tespit edildiği zaman sınır dışı ediliyor. Yani ülkeden çıkması gereken tarihte çıkmayıp Türkiye’de kalmaya devam eden yabancı uyruklu kimselere deport kararı uygulanıyor. Bu durumda yani vize ihlali yapıldığında; yabancı uyruklu kimse vize ihlali cezasını ödeyerek, ülkeye çıkış, giriş yaparsa ve bu işlemin devamındaki 10 gün içinde oturma izni alırsa deport kararı uygulanmıyor.
- Oturma izni süresi dolduğu halde halen Türkiye’de bulunan yabancı uyruklu kimse yakalanarak sınır dışı ediliyor.
- Türkiye Cumhuriyeti sınırlarındaki bazı haklardan yararlanabilmek için yabancı uyruklu kimseler muvazaalı evlilik yapabilirler. Bu tespit edildiğinde yabancı uyruklu kimseye deport kararı uygulanıyor ve bu kişi hakkında V70 tahdit kodu (5 yıla kadar ülkeye giriş yasağı) işleniyor.
- Yabancı uyruklu kimse Türkiye’de ahlaka aykırı bir davranışta (örneğin; fuhuş) bulunduysa yakalanarak sınır dışı ediliyor.
- Yabancı uyruklu kişinin Türkiye sınırları içerisinde bir suç işlemesi ve bu suçtan dolayı hapis cezasına çarptırılması durumunda da deport kararı uygulanıyor. Terör örgütü üyesi veya sempatizanı olan yabancı uyruklu için de aynı işlem uygulanıyor.
- Ülkeye kaçak yollardan veya sahte evrakla giriş yapan yabancı uyruklular da tespit edilip sınır dışı ediliyor. Hakkında deport kararı bulunan kimse de aynı yollarla ülkeye giriş yaptıysa yine sınır dışı ediliyor.
- Toplum sağlığını tehdit edebilecek bulaşıcı salgın hastalığı olan yabancı uyruklu kişiler sınır dışı ediliyor.
- Sınır dışı edilme sebepleri bunlarla sınırlı kalmıyor. Yabancıların farklı sebeplerle sınır dışı edilmesi de mümkün oluyor. Sınır dışı edilme sebeplerine bağlı olarak da ülkeye giriş süreleri belirleniyor.
Deport Kararını Kim Veriyor?
Yabancının sınır dışı edilmesine Göç İdaresi Başkanlığı ya da İlgili ilin valiliği karar veriyor. Yabancı için yurda giriş yasağı süresi belirleniyor ve bu sürenin belirlenmesinde idarenin yetisi oldukça geniştir. Yine de kanunda belirtilen alt ve üst sınırlara göre yurda giriş yasağı süreleri belirleniyor. İdarenin yetki genişliğini hoyratça kullanmasına karşı yargı yolu açık.
Deport Kararı Nasıl Kaldırılır?
Kanunda geçen kurallara göre sınır dışı edilen yabancı, deport süresi dolana kadar yurda giriş yapamıyor. Ancak her zaman bu sürenin dolmasını beklemeye gerek olmuyor. Deport kararını kaldırmanın farklı yolları bulunuyor. İki türlü kaldırılabilen deport kararı için birinci seçenek; yabancı meşruhatlı vize alarak deport kararını kaldırabilir, ikinci seçenek ise hakkında deport kararı verilen yabancı kararın iptali için mahkemeye başvurabiliyor.
Meşruhatlı Vize Alarak Deport Kararını Kaldırma
Yabancı, meşruhatlı vize alarak hakkındaki sınır dışı edilme kararını kaldırabilir. Hakkında deport kararı bulunan yabancı, evlenme, eğitim, araştırma, çalışma ve tedavi sebepleriyle ülkeye giriş yapabiliyor. Bu vizeleri alabilmek için gerekli evrakların vize başvuru sırasında belgelendirilmesi gerekiyor. Aksi bir durumda meşruhatlı vize başvurusu iptal ediliyor. Yabancı uyruklu kişi bu konuda tecrübeli değilse bir avukattan yardım alması gerekiyor. İşlemlerin detaylarını bilmeyen birinin yaptığı meşruhatlı vize başvurusu iptal edilebiliyor. Daha önce bu dalda çalışmış bir avukat bu iş için biçilmiş kaftan oluyor.
Meşruhatlı vize talep edemeyen yabancılar da bulunuyor. Terör örgütü üyeliği ve devlet aleyhine faaliyet gösterme nedenleriyle sınır dışı edilenler, meşruhatlı vize başvurusunda bulunarak ülkeye giriş yapamıyorlar. Bu kişiler ancak ve ancak; deport kararının iptali davası açmalı ve bu davanın lehlerine sonuçlanmasıyla deport kararlarının kaldırılmasıyla ülkeye giriş yapabiliyorlar.
Deport Kararına Karşı İptal Davası Açma
Deport kararlarına karşı itiraz ancak kararın iptali davası yoluyla yapılabiliyor. Deport kararını veren kurumlar idareye mensup olduğundan; deport kararının iptali davası da idare mahkemesinde açılması gerekiyor. İdarenin gerçekleştirdiği ya da gerçekleştirmediği tüm işlemlere karşı dava yolu her zaman açık oluyor. İdare tarafından verilen karar yargıya taşınmadığı sürece hukuka uygun olduğu kabul ediliyor. İdare, yabancı hakkında deport kararı aldıysa, kararı yabancı uyruklu kişiye ya da yabancı uyruklu kişinin yasal temsilcisine tebliğ etme görevi de üstleniyor. Hakkında sınır dışı edilme kararı verilen yabancı, bu kararın hukuka uygun olmadığı gerekçesiyle idare mahkemesine kararın iptali davası açabiliyor. Bu hak süreye tabi hak niteliği taşıyor. Kararın iptali davasını açabilmek için 7 günlük hak düşürücü süre söz konusu oluyor. Yabancı uyruklu kimse, deport kararının kendisine ya da yasal temsilcisine tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde bu iptal davasını açması gerekiyor. Burada dikkat edilmesi gereken bir konu bulunuyor. Deport kararını tebliğ tarihinden itibaren iptal davası için verilen süre sadece 7 gün. Bu süre işlem için oldukça kısa kalıyor. Hele ki iptal davası açmak isteyen yabancının sürece geç başlamasıyla zaman daha da daralıyor. Bu süre zarfında avukatın yapacağı işlemler (il göç idaresi ile yazışma, gerekli evrakların toplanması, benzer karar araştırması, dilekçe, dava açma süreci) epey zaman alıyor. İptal davasının açılması deport kararını durduruyor, aksi bir durum söz konusu değilse. Mahkemeden karar çıkana kadar yabancı uyruklu Türkiye’de kalabiliyor. Bu yabancılar için önemli bir hak olarak görülüyor. Sınır dışı edilen yabancıların, sınır dışı edilme sebeplerine göre kimilerine bazı kodlar koyuluyor. Bu kodların kaldırılması için de iptal davası açmak gerekiyor.
Sınır Dışı Edilemeyen Kişiler Kimlerdir?
Yabancı uyruklu kişi, sınır dışı edileceği zaman gideceği ülkede ölüm ya da işkence tehlikesi ile karşı karşıya ise bu kişinin sınır dışı edilmesi mümkün olmuyor. Gerçekçi emarelerin varlığı araştırılarak bu konuda nihai karar veriliyor.
Deport kararı bulunan yabancının; gebelik ya da yaşlılık gibi seyahat engeli bulunuyorsa bu yabancı uyruklu kişinin de gönderilme kararı askıya alınıyor.
Sınır dışı edilecek yabancının Türkiye’de devam eden bir tedavisi varsa ve gideceği ülkede bu tedavi mümkün görünmüyorsa, deport kararı bulunan yabancının gönderilme işlemleri askıya alınıyor.
Bu sayılan durumlara sahip kişiler, haklarındaki deport kararı geçerliliğini koruyan ancak beklenmedik durumlar sebebiyle askıya alınan kimselerden oluşuyor. Bu gibi durumlarda hakkında deport kararı bulunan yabancı için belirli sürelerde bildirimde bulunması ve sabit bir ikamete sahip olması gibi koşullar koyulabiliyor.
