Mardin’in Midyat ilçesi, binlerce yıldır çok çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri olarak seyahat severleri ve tarih meraklılarını kendisine çekiyor. Farklı din ve mezhepten insanların bir arada yaşadığı ve ibadet ettiği bir coğrafya olan Midyat’ta camiler ve kiliseler yan yana yer alıyor. Tarihi taş konakları, eski evleri ve mağaraları derken her yanı tarih kokuyor bu memleketin.
Midyat’ın Tarihi
M.Ö. 2000’li yıllarda Orta Asya’dan göçen Eti Türkleri, Anadolu’da Mezopotamya Denilen yere yani Dicle ve Fırat nehirlerinin arasına yerleşiyorlar. Bölgenin değişik yerlerine dağılan Türkler, Midyat’tan geçerken buradaki mağaraları barınak olarak kullanıyor ve hayvanlarını o barınaklarda bakıyorlar. Mağaraların birbirine bağlantısı bulunuyor bu da orada yaşayanların işlerini kolaylaştırıyor. Daha ileri tarihlerde Orta Asya Türklerinden Kumuk Türkleri bu bölgeye gelip yerleşiyor.
Kumuk Türklerinden sonra bölgeye Makedonyalılar, Persler, Romalılar ve Araplar hakimiyet sağlıyor. İlk medeniyetlerin geldiğinde bölgede hakim olan din Hristiyanlık oluyor. M.S. 6. yüzyılda bölgeye Arapların akınları başlayınca bölgedeki din İslam’a evriliyor. Bu tarihten sonra Abbasiler, sonrasında ise Artuk Devleti bölgeye hakim oluyor. 11. Yüzyılda Artuk Devleti genişleyerek, Halep, Musul, Bitlis, Harput (Elazığ) ve Darzuru’yu devlet sınırları içine katıyor. Midyat da bu şehirler arasında bir köprü görevi üstlenerek tarihinin en parlak dönemini yaşıyor. Sonrasında Mervaniler ondan sonra da Eyyübiler bölgeyi ele geçiriyor ve Eyyubilerden Osmanlı Devleti alıyor. 1810 yılında ilçe statüsü kazanan Midyat, 1915 senesinde Cevat Paşa tarafından imar ediliyor ve bölgenin ünlü yapıları Askeri Kışla, Cevat Paşa Cami ve Ulu Cami bu dönemde inşa ediliyor.
Midyat Gezilecek Yerler
- Hasankeyf
Dicle Nehri’nin muhteşem manzarasıyla ortadan ikiye ayrılan Hasankeyf binlerce yıllık tarihi ile sadece Türkiye değil dünyanın pek çok yerinden gelen tarih meraklılarını ağırlıyor. Midyat’a sadece 40 kilometre uzaklıkta bulunan Hasankeyf’in bir bölümü Ilıca Barajının suları altında kalıyor. Midyat’tan kalkan minibüs seferleri ile 45 dakikalık bir yolculuk ile Hasankeyf’e ulaşabiliyorsunuz. Sasaniler, Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler, Artuklular, Osmanlılar ve nihayet Türkiye Cumhuriyeti Hasankeyf’te hüküm süren devletler olarak tarihe kaydediliyor. Hasankeyf’te bulunan mağaralar ve Hasankeyf Kalesi mutlaka görmeniz gereken yerlerden.
- Beyazsu Deresi
Midyat’ın tarihi hazinelerini keşfettikten sonra doğal güzelliklerine de bakmak isterseniz Beyazsu Deresi tam size göre. Dere kenarına ahşap iskelelerle hizmet veren restoran ve kır bahçeleri bulunuyor Buralarda soluklanırken derenin sesi ve muhteşem manzarasıyla karnınızı doyurabiliyorsunuz. Yaz aylarında bile serin olan havasıyla turistleri kendine çekmeyi başarıyor.
- Midyat Konuk Evi
Midyat’taki tarihi taş konakların her biri sanat eseri niteliği taşıyor. Bunlardan biri olan Midyat Konuk Evi de ilçeyi ziyarete gelenler tarafından tercih edilen lokasyonların başında geliyor. Midyat Konuk Evi, yöreye özgü döşenmiş yapısıyla ve muhteşem Midyat manzaralı teraslarıyla ziyaretçi akınına uğruyor. Teraslarından Midyat’ın fotoğraflarını çekebilir ya da işlemeli taşlarla örülü odalarında tarihe bir yolculuk yapabilirsiniz. Midyat merkezindeki Gümüşçüler Çarşısından 5 dakikalık bir yürüyüşle bu tarihi konağa ulaşabilirsiniz.
- Kasımiye Medresesi
Midyat’tan yaklaşık olarak 1 saat uzaklıktaki Mardin merkezinde yer alan bu medrese, tarih ve kültür meraklılarının Midyat’a geldiklerinde görmeden dönmemesi gereken bir yer. 2 kattan oluşan ve tek eyvanlı olarak tasarlanan medresede, muhteşem taş işçiliği örnekleri görebiliyorsunuz. Medrese duvarlarında kullanılan taşların yapısı oldukça dikkat çekici olup üzerlerine işlenen süsler gelen ziyaretçileri adeta büyülüyor. Artuklu döneminde inşasına başlanan yapının tamamlanması Akkoyunlular dönemine denk geliyor. Geniş avlusu ve avlunun etrafını saran oda yapısıyla medreselerin en güzel örneği niteliği taşıyor.
- Mor Gabriel Manastırı
Farklı medeniyetlere ev sahipliği yapan Midyat’ın her köşesinde farklı bir dini simge bulunuyor. Bunlardan biri olan Mor Gabriel Manastırı, günümüze sağlam ulaşabilen en eski Süryani Ortodoks manastırı olmasıyla ün kazanıyor. Güneydoğu Anadolu’da düzenlenen tarih, kültür ve inanç turizmi turlarının en önemli uğrak noktalarından biri oluyor. 2021 senesinde UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesine dahil ediliyor. Her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlayan manastır, benzersiz taş işçiliği ve yüksek kubbeleri ile duvarlarındaki taşlara işlenen süsleriyle ziyaretçilerine unutulmaz anılar biriktiriyor.
- Zinciriye Medresesi
Midyat’tan Mardin merkezine giderken heybetiyle hemen dikkat çeken yapı, Artuklu Devletinin tarihimize kazandırdığı muhteşem yapılardan biri oluyor. 1385 senesinde son Artuklu Sultanı tarafından en iyi mimarlara yaptırılan bu yapı dikdörtgen planlı olarak tasarlanıyor. Mardin’e özel olan katori taşlarıyla inşa edilen yapının duvarları usta ellerden çıktığı çok belli olan taş oymalı motiflerle bezeli. Medrese içerisinde cami, türbe, eğitim verilen odalar ve harika manzaralı teras ve avlusuyla ziyaretçilerine unutulmaz anlar yaşatıyor.
- Meryem Ana Kilisesi
Mardin ve ilçesi Midyat’ın simgesi haline gelen Meryem Ana Kilisesi, yüzyıllar boyunca bölgede yaşayan Süryaniler tarafından inşa edilmiş muhteşem mimarili kutsal yapılardan biri olarak büyük ilgi görüyor. 2000 yıllık tarihi Kilise, 1995 yılında müze olarak meraklı ziyaretçilerine kapılarını açıyor. Büyük avlusunun etrafındaki eğitim ve keşiş odaları, dev çan kulesi ile fotoğraf tutkunlarına da muhteşem manzaralar sunuyor. Kiliseyi bir rehberle beraber gezerseniz kilisenin tarihi, hikayeleri hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olabilirsiniz.
- Estel
Estel Midyat’ın bir parçası, kalbi olarak görülüyor. Daha çok Süryani vatandaşların yaşadığı bölgede, dar sokaklar, tarihi eski taş konaklar, modern binalar, kiliseler, mabetler… her şey bulunuyor. Yaz aylarında akşamın hafif serinliği ile Estel’in dar sokaklarında tarihin en dibine yolculuk yapmak, Estel’in güzelliklerini fotoğraflamak ve pek çok dizi ve filmin çekildiği konakları görmek için mutlaka Estel’e gitmelisiniz.
- Kafro Köyü
Midyat merkezine yaklaşık olarak 15 kilometre uzaklıktaki bu köy, ziyaret edebileceğiniz en tuhaf köylerden biri. Günümüzde burada sadece birkaç hane yaşıyor. Ancak yaz aylarında bölgeye gelen başka yerlerde yaşayan Süryaniler köyü hareketlendiriyor. Birbirinden güzel taş evler ve konaklar fotoğraflarınız için güzel arka plan seçeneği oluşturuyor. Köyün en ilginç yanı pizzasıyla ünlü olması olabilir. Yurt dışındayken pizza yapmayı öğrenen bir Süryani tarafından köye getirilen pizza, odun fırınlarında pişiriliyor. Gastronomiye merak salanların uğrak noktası olan bu köye Mutlaka siz de uğramalısınız.
Gelüşke Hanı, Hatuniye Medresesi, Midyat Taş Evleri, Mardin Ulu Cami, Mor Yakup Kilisesi, Revaklı Çarşı, Gümüşçüler Çarşısı, Dunaysır Köprüsü ve daha pek çok gezilip görülecek noktasıyla Midyat, tarih ve kültüre meraklı ziyaretçilerini bekliyor.
Midyat’a Özgü Lezzetler
Bu kadar güzel memleketin elbette yemekleri de çok lezzetli oluyor. Yöresel baharatlarla tatlandırılan geleneksel yemekler içinde; kitele (haşlanmış içli köfte), ırok (kızarmış içli köfte), sembusek, sembusek, etli dolma, kibe (işkembe ve mumbar dolması), kaburga dolması, meftune (türlü), kibe dolması, genadir çorbası, ikbebet, soğan kebabı, acin (üzeri yumurtalı çiğköfte) lebeniyye gibi lezzetler bulunuyor.
Midyat’a Nasıl Ulaşım Sağlanır?
Mardin’in Midyat ilçesine çevre illerden direkt otobüs seferi olduğu gibi daha uzak şehirlerden direkt otobüs bulamayabilirsiniz. Mardin aktarmalı olarak Midyat’a ulaşım sağlayabiliyorsunuz. Mardin ile Midyat arası karayolu ile yaklaşık olarak 90 kilometreyi buluyor. Başka bir seçenek de havayolu ile Mardin’e gelip oradan Midyat’a servis, taksi ve minibüslerle ulaşım sağlanabiliyor.
