UNESCO, 1946 yılında kurulmuş, 17 Ekim 1972 – 21 Kasım 1972 tarihleri arasında 17. genel konferansı Paris’te düzenlenmiş ve 16 Kasım 1972 yılında UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına dair sözleşme kabul edilmiştir. Ülkemiz ise bu sözleşmeye Nisan 1982 yılında çıkan kanunla birlikte taraf olma kararı almış ve kanun Bakanlar Kurulu onayıyla resmi gazetede yayınlanarak kabul edilmiştir. Düzenlenmesi gereken evrakların ve belgelerin UNESCO tarafına sunulmasıyla birlikte Türkiye 1983 yılında sözleşmeye resmi olarak taraf kabul edilmiştir. UNESCO miras komitesinin yer aldığı rapora göre günümüzde güncel olarak Dünya Miras Alanı ilan edilmiş yapılar 1154 adettir. Bunların 897 tanesi kültürel miras, 218 tanesi doğal miras ve 39 tanesi ise karma miras yani doğal ve kültürel miras arasıdır. Ülkemizde ise bu listeye adını ekleyen 17 adet kültürel miras, 2 adet de karma miras olarak toplamda 19 adet miras bulunuyor. Bunlar şu şekildedir.
- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası 1985 / Sivas
- İstanbul’un Tarihi Alanları 1985 / İstanbul
- Göreme Milli Parkı ve Kapadokya 1985 / Nevşehir (Karma Miras Alanı)
- Hitit Başkenti Hattuşa 1986 / Çorum
- Nemrut Dağı 1987 / Adıyaman
- Hierapolis – Pamukkale 1988 / Denizli (Karma Miras Alanı)
- Letoon – Xanthos 1988 / Muğla – Antalya
- Safranbolu 1994 / Karabük
- Troya Antik Kenti 1998 / Çanakkale
- Selimiye Camii ve Külliyesi 2011 / Edirne
- Çatalhöyük Neolitik Alanı 2012 / Konya
- Bursa ve Cumalıkızık Köyü, Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu 2014 / Bursa
- Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı 2014 / İzmir
- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı 2015 / Diyarbakır
- Efes 2015 / İzmir
- Ani Arkeolojik Alanı 2016 / Kars
- Aphrodisias 2017 / Aydın
- Göbeklitepe 2018 / Şanlıurfa
- Arslantepe Arkeolojik Alanı 2021 / Malatya
Bunlardan bazılarını sizler için araştırdık. Aşağıda açıklamaları bulunan değerlerimizi inceleyebilirsiniz.
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası 1985 / Sivas
Sivas’ın Divriği ilçesi ve etrafında en erken yerleşim yapanlar Hititler Dönemine kadar uzanıyor. Çevre sakinleri Mengücek oğullarının idaresindeki dönemlerde Ahmet Şah ve eşi Turan Melek yaptırılmış olup yapımı 1228 – 1229 yılları arasında bir sene gibi bir sürede tamamlanmış. İslam mimarisinin bu başyapıtı olan bu camii, iki kubbesi ile türbe ve ona yapışık olan bir hastaneden oluşuyor. Bu yapının nitelikli mimarisi dışında sergilemiş olduğu varlıklı Anadolu geleneksel taş işçiliği ile UNESCO Dünya Mirası Listesine adını yazdırmış.
İstanbul’un Tarihi Alanları 1985 / İstanbul
M.Ö. 7. yüzyılda kurulmuş olan İstanbul, kuzeyde Haliç ve doğuda İstanbul Boğazı ve güneyinde bulunan Marmara Denizi ile etrafı çevrili kısmına günümüzde “Tarihi Yarımada” adı verilmiştir. Şehir iki kıta olan Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan coğrafi bölgesi bakımından tarih boyunca şehir hüküm sürecek olan uygarlıklar için önemli bir yerdir. Bu şehir özellikle Roma, Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluklarına başkent görevi yapmış. Bu muhteşem geçmişiyle birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış şehir, UNESCO Dünya Mirası Listesine adını yazdırmıştır. Bu tarihi alanlar, Hipodrom, Ayasofya, Aya İrini, Küçük Ayasofya Camii ve Topkapı Sarayı’nı içine almış bulunan Sultanahmet Kentsel Arkeolojik Sit Alanı, Süleymaniye Camii ve çevresindeki koruma alanları, Zeyrek Camii ve çevresindeki koruma alanları, son olarak da İstanbul Kara Surları Koruma Alanı bulunuyor.
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya 1985 / Nevşehir (Karma Miras Alanı)
Etrafı Kızılırmak, Yeşilırmak ırmakları, Hasan ve Melendiz Dağları ile çevrilen bu şehrin komşuları ise Aksaray ve Kırşehir’dir. Bu bölge Kalkolitik Dönemden bu zamana denk yaşanılan yer olmuştur. Bölgenin en iyi özelliği ise Erciyes ve Hasan Dağının tüflerinin, rüzgar ve yağmurun etkisiyle kayalarda oluşan olağanüstü aşınmalar oluşmuş. Göreme bilhassa 7 ve 13. yüzyıllar arasında zulümden kaçan Hristiyan toplumunun yerleşimiyle o toplum için önemli bir konum olarak kabul edilmiş. UNESCO Dünya Mirası Listesi içinde yer alan diğer alanlar ise, Derinkuyu, Kaymaklı Yeraltı Şehirleri, Karain Güvercinlikleri, Yeşilöz Theodoro Kilisesi, Karlık Kilisesi ve son olarak Soğanlı Arkeolojik Alanı bulunuyor.
Hitit Başkenti Hattuşa 1986 / Çorum
1986 senesinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan Hattuşa, diğer bir adıyla Çorum, Boğazköy’dür. Hitit İmparatorluğunun başkenti olarak kabul edilen ve Anadolu bölgesinde yüzyıllar boyunca çok önemli bir nokta olmuş. İlk sahipleri olan Hattiler bölgeye “Hattuş” adını vermiş. Daha sonrasında bölgenin hakimiyeti Hititlere geçtikten sonra şehrin adı “Hattuşa” olarak kullanılmaya başlanmış. M.Ö. 1700 lü yıllarda Kuşşara kentinin kralı olan Anitta fethedilen bu şehir yine aynı kral tarafından yıkılmış. Yazılı kaynaklarda geçen ifadede Anitta ilk Hitit kralı olmuş. Yaklaşık olarak yüz yıl gibi bir zaman sonra kent, 1. Hattuşili tarafından tekrar kurularak 500 yıla yakın uzun bir süre hüküm sürmüş bir uygarlığa başkentlik yapmış.
Nemrut Dağı 1987 / Adıyaman
Adıyaman’a bağlı olan Kahta ilçesinin 21500 metre yükseklikte bulunan Nemrut Dağı eteklerinde hükümdarlık yapan Kommagene Kralı I. Antiochos’un inanışına göre tanrılara ve atalarına göstermiş olduğu minnet duygusuyla yaptırdığı mezarlar, heykeller ve eşsiz manzarası ile Helenistik Dönemin muhteşem kalıntılar bulunuyor.
Hierapolis – Pamukkale 1988 / Denizli (Karma Miras Alanı)
Denizli’ye 2 km mesafede olan bu bölge, Çaldağı’nın güneyinden gelen kalsiyum oksit içeren suların oluşturduğu muhteşem beyaz travertenler Helenistik ve Hristiyanlık dönemlerine ait kalıntıları bulunan bir antik kenttir. Bunların yanı sıra çok çeşitli hastalıklara şifa olduğu söylenen şifalı suları ile meşhurdur. M.Ö. 2. yüzyılda Bergama kralı II. Eumenes tarafından kurulmuş, ismini de Bergama’nın kurucusu olan Telephos’un eşi Heira’dan aldığı sanılmakta. Frigya döneminde başkentlik yapmış, Bizans zamanında Piskoposluk merkezi olmuş ve UNESCO Dünya Mirası Listesinde yerini almış.
Letoon – Xanthos 1988 / Muğla – Antalya
Letoon, Xantos’a 4 km mesafede bulunan, Antik dönemde Likya’nın dini merkezi konumunda bulunuyordu. Apollon ve Artemis tapınaklarıyla beraber manastır, çeşme ve Roma Tiyatrosu kalıntıları da mevcut.
Xanthos, Fethiye ilçesine yaklaşık olarak 46 km mesafede bulunan Kınık köyü yakınında bulunuyor. Antik dönemde Likya’nın en büyük yönetim merkezi olarak biliniyor. Perslerin egemen olduğu dönemlerde onların himayesine giren şehir, yaklaşık 100 yıl sonra yangında tamamen yanıp kül olmuş. Sonra tekrar yapılmış ve Bizans himayesine girmiş.
Safranbolu 1994 / Karabük
Karadenizin kıyısında, batı, kuzey ve anadoluyu birbirine bağlayan yolların üzerine kurulan tarihi şehir, konumu itibari ile çok eski zamanlardan beri yerleşim yeridir. Osmanlı zamanından beri Türklerin himayesindeki bu kent, bilhassa 1700’lü yıllarda Asya ve Avrupa arasında önemli bir ticaret merkezi görevini üstlenmiş. Kentin yapısı geçmişten günümüze kadar hiç bozulmadan geldiği için UNESCO Dünya Mirasları Listesinde yerini almış.
Troya Antik Kenti 1998 / Çanakkale
Troya şehri, dünyadaki en meşhur antik kentlerden birisi. Troya’da bulunan 9 bölüm, 3000 yıldan daha fazla bir zamanı işaret ediyor ve Anadolu, Ege ve Balkanların kavuştuğu bu eşi benzeri olmayan coğrafyada yerleşmiş olan uygarlıkların izlerini taşıyor. Olduğu konum ile burada hüküm süren diğer uygarlıkların da ticaret ve kültürel değerleri açısından çoğunlukla özel bir yeri olmuş.
